Janusz Jurcimierski SŁOWO - Każdego dnia, z potoku zasłyszanych słów, staram się zatrzymać to jedno które inspiruje mnie do (...)

Często stawiane, o prowokacyjnym charakterze, pytanie: Jakie czynniki mają wpływ, od czego uzależniona jest ilość dokonywanych przestępstw pospolitym w Polsce? było bezpośrednią przyczyną opracowania modelu ekonometrycznego obejmującego lata 1991 – 2002. Niniejsze opracowanie jest próbą udzielenia uproszczonej odpowiedzi na następujące pytania:
1. Czy i w jakim stopniu czynniki o charakterze demograficznym mają wpływ na dokonywanie przestępstw pospolitych?
2. Czy otrzymane wyniki potwierdzą rezultaty badań naukowych dotyczących międzynarodowego terroryzmu i zorganizowanej działalności przestępczej, że najbardziej podatną grupą wiekową na wszelkiego typu patologie o charakterze kryminogennym są mężczyźni od 20 do 34 roku życia?
3. Czy przestępczość małoletnich jest istotną składową przestępczości w naszym kraju?

Pranie brudnych pieniędzy pojawiło się w latach dwudziestych ubiegłego stulecia w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. Nie jest zjawiskiem wyłaniającym się z ewolucji wykroczeń i przestępstw o charakterze ekonomicznym, lecz nowym rodzajem działalności przestępczej, powstałej wraz z kształtowaniem się nowoczesnej przestęp-czości zorganizowanej. W osiemdziesięcioletniej historii prania brudnych pieniędzy, posiadającej charakter inwazyjny, należy wyodrębnić dwa etapy rozwoju: Pierwszy, charakteryzował się, wykorzystywaniem prostych metod legalizacji środków finansowych. W drugim etapie, proceder prania pieniędzy przeobraził się w wyspecjalizowaną, międzynarodową działalność przestępczą o charakterze zorganizowanego biznesu, określanego jako: „full-time criminals”.

Nawet powierzchownie przeprowadzona analiza wydarzeń w Kolumbii jest potwierdzeniem tezy, że szkodliwości zjawiska prania brudnych pieniędzy nie należy rozpatrywać w izolacji od pozostałych składowych patologii o charakterze ekonomiczno-finansowym. Mając na uwadze, cele zorganizowanych grup przestępczych, strategiczne znaczenie procesu prania brudnych pieniędzy oraz metody ich osiągania, zjawisko legalizacji środków finansowych należy uznać za niezwykle groźny dla systemów bankowych i mechanizmów rynkowych w skali makroregionów i globalnej.

Za główne źródła zmian jakościowych procesu prania brudnych pieniędzy, wyrażonych przekształceniem zorganizowanej przestępczości w nieformalną, jedną z największych potęg gospodarczych współczesnego świata, w której jedynym ograniczeniem jest ludzka wyobraźnia należy uznać:
1. Fenomen istoty zjawiska, ukształtowany w wyniku silnej determinacji uczestników procesu i jego uniwersalnej konstrukcji.
2. Zdobycze rewolucji naukowo-technicznej, głównie procesu globalizacji i powstania cyberprzestrzeni.
3. Odmienność systemów prawnych państw na terenie, których realizowany jest proces prania brudnych pieniędzy.
Przedstawione relacje o charakterze społeczno-gospodarczym i prawnym postulują o dokonanie interdyscyplinarnej analizy.

Proces prania brudnych pieniędzy był realizowany przez czterech jubilerów. Polegał na prowadzeniu fikcyjnej działalności w zakresie produkcji, oraz dystrybucji wyrobów ze złota, srebra i szlachetnych kamieni. Rzekome wpływy z działalności (brudne pieniądze) były wpłacane do Banku Spółdzielczego, którego personel poza czynnym uczestnictwem w procederze pełnił funkcję doradczą. Pomiędzy piorącymi a personelem banku obowiązywała zasada pełnego zaufania. W celu uniknięcia przypadkowego podejrzenia zrezygnowano ze stosowania wielogodzinnych procedur obowiązujących w zakresie przyjmowania wpłat gotówkowych. Po wkroczeniu do akcji funkcjonariuszy Centralnego Biura Śledczego uczestnicy prania brudnych pieniędzy próbowali zatrzeć ślady swojej działalności. Wzniecono pożar w zakładzie jubilerskiej oraz upozorowano dokonanie dwóch napadów rabunkowych na salony jubilerskie, podczas których według relacji oskarżonych, uległa spaleniu bądź została skradziona dokumentacja księgowa.

Skala dokonań zorganizowanych grup przestępczych, misternie przygotowana przez piorących konstrukcja czynności operacyjnych, różnorodność wykorzystywanych technik, skłania do głębokiej refleksji nad dwoma zagadnieniami:
1. Jak identyfikować podejrzane transakcje ?
2. Jak przeciwdziałać praniu brudnych pieniędzy ?
Warunkiem koniecznym dla skutecznego przeciwdziałania procesowi prania brudnych pieniędzy jest opracowanie i przyjęcie przez międzynarodową społeczność uniwersalnej o zasięgu międzynarodowym strategii przeciwdziałania. W zdefiniowanych przez model zasadach tworzenia strategii należy wyodrębnić trzy etapy postępowania:
1. Określenia zakresu pojęciowego, międzynarodowej definicji procesu prania brudnych pieniędzy.
2. Zdefiniowania obszarów i dokonania klasyfikacji źródeł bezpośredniego zagrożenia dla systemów finansowo-gospodarczych poszczególnych państw lub związków państw.
3. Opracowania zakresu kompleksowych działań operacyjnych w ramach przeciwdziałania procesowi.

Imperatywny charakter dwóch czynników w kontekście podjęcia ewentualnych badań nad zjawiskiem prania brudnych pieniędzy, zdominował proces przygotowań i ich realizacji. Stanowiły je ograniczenia o charakterze: czasowym, funkcjonujące w dwóch obszarach uzasadnienia oraz korzyści wynikające z coraz większego dostępu do szeroko rozumianej informacji. Nieliczne badania w tym zakresie spowodowały, że wyniki podjętych badań w takich dziedzinach naukowych jak: ekonomia, socjologia czy filozofia etyki, będą stanowiły istotny wkład w zakresie poznawczym procesu legalizacji środków finansowych.

W przypadku wpływu rodzaju uczelni, kierunku studiów, na umiejętność pozyskiwania i zapamiętywania informacji o praniu brudnych pieniędzy występujące zróżnicowanie jest bardziej złożone. W dwóch uczelniach o charakterze ekonomicznym: Wyższej Szkoły Zarządzania Marketingowego i Języków Obcych w Katowicach oraz Akademii Ekonomicznej w Katowicach, przewagę posiadały wypowiedzi: nie przypominam sobie oraz nie miałem kontaktu z tego typu informacjami. Pomiędzy tymi uczelniami nastąpiło wyraźne zróżnicowanie w zakresie ich natężenia: w Akademii Ekonomicznej w Katowicach wynosiło 62,51 %, a w Wyższej Szkole Zarządzania Marketingowego i Języków Obcych było 54,05 %. Diametralnie odmienna sytuacja zaistniała wśród studentów Uniwersytetu Śląskiego, którzy w zdecydowanej większości, bo aż 60 % zadeklarowało kontakt z informacjami o praniu brudnych pieniędzy, przy 33,68 % nie przypominających sobie że słyszeli o konkretnych przypadkach oraz 6,32 % grupie, która zaprzeczyła kontaktowi z tego typu informacjami.

Absolwenci wyższych uczelni są potencjalnymi pracownikami instytucji finansowych. W tym znaczeniu przedstawione wyniki badań mogą stanowić jeden z istotnych elementów wpływających na obecny poziom wiedzy o postawach Polaków wobec zjawiska prania brudnych pieniędzy. Wyniki badań, upoważniają do zdefiniowania obrazu zorganizowanej przestępczości jako gigantycznego potencjału o nieograniczonych możliwościach technicznych i finansowych, dążącego do zdominowania i podporządkowania dziedzin życia publicznego głównie poprzez narkotykowy biznes i rozwój tradycyjnych form przestępczości, takich jak: zabójstwa i porwania na zlecenie oraz terroryzm, zastraszanie w celu ściągnięcia haraczy.